Bedensel Engel/ Bedensel Engelli Birey Nedir/Kimdir?
Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası dönemlerden birinde bir veya birden fazla nedene bağlı olarak iskelet , kas ve sinir sistemindeki hasarlar sonucu, bedensel yeteneklerinin bir kısmını kaybederek toplumsal yaşama uyum sağlayamayan ve bu nedenle; en başta sevgiye, özel ilgi ve ayrıcalıklara, rehabilitasyona ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan bireylere bedensel engelli(özel ilgi gerektiren birey) birey denir.
Unutulmamalıdır ki her özel bireyin kendi içinde özel gereksinimleri vardır ve bu doğrultuda multidisipliner bir çalışma ile uygun değerlendirmeler yapılıp doktor-fizyoterapist işbirliği ile hazırlanan uygun fizik tedavi ve rehabilitasyon programı ile bireyin fiziksel engelini minimuma indirmek, yaşam kalitesini ise maksimuma çıkarmak amaçlanır.
BEDENSEL ENGELLERİN ÇEŞİTLERİ
Serebral Palsi Nedir?
Türkçe karşılığı beyin felci olan serebral palsi Prenatal(doğum öncesi), neonatal(doğum sırası) veya postnatal(doğum sonrası) dönemde immatür(tam gelişmemiş) beynin değişik nedenlerle etkilenmesi sonucu ortaya çıkan, kalıcı, ilerleyici olmayan gelişimsel bir bozukluktur.
Serebral palsi, çocukluk döneminde meydana gelen özürlerin en sık rastlanan nedenlerinden biridir. Phelps’e göre her 100.000 çocuktan 7’sinin SP’li olduğu belirtilmektedir. Türkiye’de ise bu konuda yapılmış en kapsamlı çalışmada SP oranı her 1000 canlı doğumda 4,4 olarak belirtilmiştir. Türkiye’de bu oranın fazla olması; akraba evliliklerinin, hamilelik döneminde geçirilen hastalıkların ve bebeklerde görülen bulaşıcı ve ateşli hastalıkların fazla olmasına, bununla birlikte bebek bakım şartlarının ve hizmetlerinin noksanlığına, doğum şartlarının olumsuzluğuna ve beslenme yetersizliği gibi nedenlere bağlanmaktadır.
Serebral Palsi’nin Çeşitleri
*Spastik tip : Kas tosunun artışı ile karakterize spastik tip en sık rastlanan klinik tabloyu oluşturur.
*Diskinetik tip : İstemsiz ve kontrolsüz hareketlerin ön planda olduğu bir klinik tablo olup farklı belirtilerle ortaya çıkabilir. (Korea, Atetoz, Ballismus, Tremor, Rijidite, Distoni)
*Ataksik tip : Duyu ve dengenin bozulması ve inkoordinasyon ile karakterizedir. Çocuk yürümeye başlamadan önce ilk belirti hipotonidir(anormal derecede düşük kas tonunu). Denge kaybı ataksinin ayırt edici özelliğidir. Çocuk yürümeye başladığında ataksi daha belirginleşir. Bu çocuklar genellikle geç yürür ve yürüme yüzeyi geniştir.
*Hipotonik tip: Kaslarda normal ve yeterli kasılma ve gevşeme yoktur istemsiz hareket görülmez. Serebral palsinin ender görülen bir tipidir.
*Karışık(miks) tip : Sp’nin farklı tiplerine ait özellikleri bir arada görülür. Spastisite, distoni, atetoid hareketler birlikte görülebilir.
Merkezi Sinir Sistemini Etkileyen Dejeneratif Metabolik Ve Genetik Kökenli Hastalıklar Nelerdir ?
İnce ve kaba motor gelişim geriliğine sebep olan hareket ve kullanım yetersizliğine neden olur. (Down sendromu, Rett Sendromu, Joubert Sendromu, Prader Will Sendromu, Williams Sendromu vb.)
Mental Motor Retardasyon (MMR) (Mental motor gerilik)
Zeka, duyu, algı ve motor bozukluklarının bir arada görüldüğü durumu ifade eden genel bir durumdur.
Doğuştan kol felci (Brakial Pleksus)
Doğum sırasında kola giden sinirlerin tamamı ya da bir kısmının hasar almasına bağlı olarak ortaya çıkan hareket ve duyuyu etkileyen felç grafiğidir. Tek taraflıdır. Başlıca sebepleri; bebeğin 3500 gramın üzerinde olması, doğumda forceps kullanımı ve zorlu doğum öyküsüdür.
Omurilik kapanma defektleri (Spina Bfida- Menin gomyelosel)
Omuriliğin ve omurilik sıvısında oluşan, dışarıya doğru kese şeklinde fıtıklaştığında ve bacaklardaki değişen derecelerle felçlere neden olan gelişimsel bir bozuktur. Bazı durumlarda beyin omurilik sıvısının(BOS) dolaşımının beyin içinde kapalı kalması sonucu beyinde birikmesi sonucu gelişen başın büyüdüğü (Hidrosefali), doğuştan kalça çıkığı (DKÇ) gibi tablolar da eşlik edebilir.
Doğuştan Gelen Kas Hastalıkları Nelerdir?
İskelet kas yapısındaki bozulma ve buna bağlı ilerleyici kas güçsüzlüğü ile seyreden doğumdan sonra ortaya çıkan bir grup hastalıktır. Kas güçsüzlüğü ile birlikte eklem sertlikleri, şekil bozuklukları ve ilerleyici sakatlık meydana gelmektedir. Bu yaralanmalar trafik kazası, yüksekten düşme, ateşli silah yaralanmaları gibi sebepler sonucunda oluşup sinir sisteminde özüre neden olmaktadır.
Süreğen Hastalıklardan Kaynaklanan Motor Gelişim Gerilikleri
Doğuştan ya da sonradan oluşabilen yaşam boyu devam eden veya ilerleyici, ince ve kaba motor gelişimi becerilerinde yetersizlik ortaya çıkaran durumları tanımlar. (epilepsi, imperfekta, osteogenesis)
BEDENSEL ENGELLİLER EĞİTİM PROGRAMI (FİZİK TEDAVİ) MODÜLLERİ
*sırtüstü modülü
*yüzüstü modülü
*destekli oturma modülü
*desteksiz oturma modülü
*Destekli yürüme modülü
*desteksiz yürüme modülü
*merdiven inip çıkma modülü
*fonksiyonel beceriler modülü
*çizim becerileri modülü
*tutma bırakma modülü
*el göz koordinasyonu
*proprioseptif sistem (vücut farkındalığı)
*Dokunma (taktil sistem) modülü
*görsel algılama modülü
*ayakta durma modülü
*dizüstü modülü
*emekleme modülü
*İleri düzey fonksiyonlar modülü
Bedensel Engelli özel çocuklarımız için fizyoterapi ve rehabilitasyon son derece önemli bir gereksinim olup, günlük yemek yeme, su içme gibi bir ihtiyaç ve gerekliliktir. İşinde uzman fizyoterapistlerce yapılan fizik tedavi ile var olan engeli minimuma indirmek, hayat kalitesini ise maksimuma çıkarmak hedeflenir.
Fizik tedavide aile eğitimi de çok önemli olup, fizyoterapistlerimizce ailelerimiz öncelikle çocuğun tanısı konusunda bilgilendirilip, evde ve günlük hayatta yapılması/dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgilendirilmektedir.
Multiple Skleroz Nedir?
Multiple skleroz merkezi sinir sisteminin etyolojisi tam olarak bilinmeyen inflamatuar bir hastalığıdır. En küçük 4 yaşında, Genelde 20-40 yaşlarında ortaya çıkar. Kadınlarda daha sık görülür ve ataklarla seyreder. Tedavisinde kortikosteroidler ve fizik tedavi son derece önemlidir.
Doğuştan Kalça Çıkıklığı Nedir?
Doğuştan kol ve bacaklarda bir kaza sonucu bir kısmının veya tamamının kaybedilmesi ve bunun gibi bedensel yetersizliklerde ki kas-iskelet sisteminin doğuştan veya sonradan zarar görmesi sonucunda da açığa çıkabilir. Erken tanı geç kalınmamış eğitim çocuğun en üst noktaya varabilmesi için çok önemlidir. Kalça çıkıklığı olan bir çocuğun sorunu ilk aylarda bazı cihazlarla düzeltilebilecek olup geç kalındığında da hayat boyu sürecek yürüme bozukluklarına sebep olabilir.
Duchenne Muskuler Distrofi
X kromozomunun kısa kolu üzerinde 21 numaralı alana lokalize olmuş distrofin proteinini kodlayan DMD genindeki farklı mutasyonlar sonucu ortaya çıkan, proksimal kas zayıflığı ve psödohipertrofi(gastrocnemius, deltoid ve infraspinatus kaslarında) ile karakterize kas hastalığıdır. 5 yaşından önce normal üst sınırın en az 10-20 katı yüksek kreatin fosfokinaz seviyesi ve gowers(kendi vücuduna tırmanarak yerden ayağa kalkma) belirtisi ayırıcı özelliklerindendir.
Spinal Muskuler Distrofi (SMA)
İskelet kaslarında atrofiye ve tüm vücutta genel bir zayıflığa yol açan ön boynuz motor nöronlarındaki dejenerasyonla karakterize nörodejenaratif bir hastalıktır.
SMA TİP 0/1/2/3/4, Distal SMA gibi çeşitleri vardır.
SMA tedavisinde fizik tedavide yapılan kuvvetlendirme ve solunum egzersizleri son derece önem arzetmektedir.
Çocuk Felci Nedir ?
Çocuk felci sindirim sistemi yoluyla bulaşan sinir hücrelerini etkilemesi sonucu ortaya çıkan virüs kaynaklı bir hastalıktır. Genellikle 15 yaşından önce görülen bu hastalıkta hasta yürümekte güçlük çekebilir veya tamamen yürüyemez hale gelebilir bunu takiben bacaklarında ve kollarında yeterince kas aktivasyonu olmayan bu hastalarda kaslarında incelme görülebilir.
Çocuk Felci Nasıl Tedavi Edilir ?
Ne yazık ki çocuk felcinin tam olarak net bir tedavisi yoktur ancak fizik tedavi ile hastanın kötüye gidişinin engellenmesi, var olan becerilerinin korunması ve kazanılabilecek becerilerinin kazanılması hedeflenir. Buna ek olarak bazı cerrahi müdahalerle düzeltmeler yapılabilir.
Çocuk felci hastalağına yakalanmış bir çocuğun ebeveynleri ne yapmalı ?
Hastalığın saptanmasının hemen ardından ebeveyn alanında uzman hekimlerin tavsiyesini alarak fizyoterapiste ulaşarak aile hekim fizyoterapist üçgeninde komplex bir tedavi sürecini ivedilikle başlatmalı.
Ailenin çocuğa karşı yaklaşımı nasıl olmalı ?
Öncelikle aile durumu kabullenip bu duruma karşı bilinçlenmeli hastalık ile ilgili hekiminden ve fizyoterapistinden olabildiğince bilgi almalı. Aile çocuğa karşı çok fazla korumacı yapı içinde olmamalı çocuğun evde veya diğer bir ortamda yapabileceği bir işten alıkoymamalı çocuğun olabildiğince günlük yaşam aktivitelerinin üstesinden gelebilmesini desteklemeli ve hastanın içinde bulunduğu durumdan dolayı psikolojik durumunu değerlendirmek ve gerekirse desteklemek için psikolog ve rehber danışmanından bilgi ve yardım almalı. Çocuğun fiziksel durumu hakkında fizyoterapistiyle bilgi alışverişinde bulunarak daha net anlaşılması ve bununla birlikte hem günlük yaşam içinde desteklenmesi gereken noktaların bilinmesi hem de egzersiz takiplerinin yapılması gerekir.
Yalnız değilsiniz her zaman sizin ve sevdiklerinizin yanındayız…